شب یلدا یا شب چله یکی از جشن‌های باستانی و کهن ایرانی است که در بلندترین شب سال، یعنی ۳۰ آذر، برگزار می‌شود. این شب مصادف است با انقلاب زمستانی و از قدیم ایرانیان و فارسی زبانان در این شب به جشن و مهمانی مشغول بوده‌اند. خوردن هندوانه، آجیل، یک شام مفصل و گرفتن فال حافظ از مراسم قدیمی این شب است.
یلدا بهانه‌ای است برای لحظاتی بیشتر کنار هم بودن و غنیمت شمردن این لحظات کنار کسانی که دوستشان داریم. چه دور و چه نزدیک گرد هم می‌آییم تا این آیین زیبا از فرهنگمان را پاس داریم. همین بهانه‌ها خاطره‌هایی می‌شوند که سال‌ها یاد آن‌ها را بخیر می‌کنیم و از یاد‌آوری آن‌ها پر از لذت می‌شویم.
پس چه خوب است که این فرصت دور هم بودن را از دست ندهیم و به بهترین نحو از آن استفاده کنیم و شبی به یاد ماندنی کنار خانواده و کسانی که دوستشان داریم بسازیم.
سفر بی‌شک همیشه یکی از بهترین لذت‌های این زندگی پر‌دغدغه است. می‌توانیم با بستن چمدان به دل جاده بزنیم و خاطراتی متفاوت را برای خود و عزیزانمان بسازیم. با فراغ خاطر زیر آسمان پر‌ستاره و جادویی شب رویا ببافیم و این شب زیبا را کنار عزیزانمان جشن بگیریم. حالا که به شب یلدا نزدیک می‌شویم و امکان سفر رفتن هم محیا شده است، تصمیم گرفتیم تا در این مطلب از زاپیروس مگ ۶ مکان دیدنی با آئین خاص شب یلدا را معرفی کنیم تا بتوانید به راحتی برای سفر برنامه‌ریزی کنید.
۱. شب یلدا در کویرهای ایران
یکی از مکان‌های جذاب برای برگزار کردن این جشن زیبا، کویر است. بسیاری از اکو‌کمپ‌های کویری ایران برنامه‌های جذاب و سرگرم‌کننده‌ای برای این شب تدارک می‌بینند. می‌توانید با این کمپ‌ها همراه شوید و زیر آسمان پر از ستاره‌ی کویر از دیدن رسم و رسومات این شب لذت ببرید.
کویر مصر، کویر مزینان، کلوت‌های شهداد و در مجموع شهرها و روستاهای حاشیه‌ی کویر ایران همانند روستای مشهور مصر، بهترین مکان ها برای برگزاری شب یلدا هستند.
اگر نمی خواهید در تور شرکت کنید، می‌توانید با ماشین شخصی خودتان به این منطقه‌ها سفر و در مراسمی که در این مناطق برگزار می‌شود، شرکت کنید.
فقط یادتان باشد که خوراکی‌های شب یلدا، آجیل و میوه و همینطور غذا همراه خود داشته باشید. اگر‌چه می‌توانید در مقصد هم این خوراکی‌ها را تهیه کنید، ولی به دلیل شلوغ شدن این جاذبه‌های ایران در شب یلدا ممکن است مواد غذایی تمام شوند.
برای اقامت خود هم از قبل هماهنگی‌های لازم را انجام دهید. در این شب ظرفیت این مکان‌ها به سرعت پر می‌شود. البته در روستاهای اطراف این کویرها هم معمولا اقامتگاه‌های بوم‌گردی زیبایی وجود دارند که می‌توانید در آن‌ها اقامت داشته باشید.
معمولا این اقامتگاه‌ها امکانات لازم را برای شب‌مانی در آنجا دارند، ولی بهتر است لوازم ضروری و همینطور لباس گرم کافی به همراه داشته باشید.
از همه مهم‌تر دوربین عکاسی را برای ثبت این برنامه‌های دیدنی و ثبت در خاطرات فراموش نکنید!
یکی دیگر از مکان‌های کویری که برای شب چله مراسم دیدنی دارند اکو کمپ متین‌آباد است که با رقص‌های محلی، موسیقی زنده، شترسواری و… شبی به یاد‌ماندنی را در خاطرتان حک می‌کند.
۲. شب یلدا در جنگل‌های ایران
از دل کویر به جنگل بزنیم…
جنگل‌ها و مناطق شمالی ایران هم حس منحصربه‌فرد و کاملا متفاوتی از کویر را ایجاد می‌کنند. می‌توانید این شب طولانی و زیبا را در سیاهکل زیبا و جاذبه‌های نزدیک بندرانزلی بگذرانید. این مناطق از بهترین جاذبه‌های ایران برای شب یلدا هستند.
آوای موسیقی گیلانی، پیاده‌روی در دل جنگل، مراسم حافظ‌خوانی و طعم انواع غذاهای شمالی، بازدید از جاذبه‌هایی همچون کاروانسرای تی تی، بودن در کنار آبشارهای زیبا و حتی خوردن چای محلی در میان مزارع کشت چای شمال، تنها تعداد محدودی از جاذبه‌های شب یلدای شمال کشورمان برای مردم، گردشگران و خانواده‌ها هستند.
شب یلدا آیینی دوست داشتنی است که در تمام شهرهای ایران برگزار می‌شود. هرجا با رنگ و طعم متفاوت ولی با یک فلسفه که آن هم عزیز شمردن این لحظاتی است که دورهم هستیم و خنده‌های از ته دل کنار بزرگ‌ترهای خانواده.
برای دیدن این رنگ‌ها و حس و حال متفاوت یلدا می‌توانید به شهرهای دیگر سفر کنید، از غذاهای محلی بچشید و آداب و رسوم شب یلدا در شهرهای ایران را از نزدیک تجربه کنید.
۳. شب یلدا در بجنورد یا پاریس کوچولو
بجنورد یکی از شهرهای زیبا و مشهور خراسان شمالی است که مراسم شب یلدا را به شکل سنتی برگزار می‌کنند. در این شب همه‌ی فامیل در خانه‌ی بزرگ‌ترین فرد، یا به اصطلاح ریش سفید، جمع می‌شوند و در کنار هم این شب زیبا را جشن می‌گیرند. مردم خراسان شمالی معتقدند که دو چله‌ی بزرگ و کوچک وجود دارد. چله‌ی بزرگ از ۱ دی تا ۱۰ بهمن و چله‌ی کوچک هم از ۱۰ بهمن به بعد است. در چله‌ی کوچک زمین رو به گرم شدن می‌رود و کم‌کم صدای پای بهار شنیده می‌شود.
شب چله‌ی بزرگ یا شب یلدا در بجنورد با خوردن هندوانه، انار، انگور آونگ و آجیل می‌گذرد. همچنین کدو حلوایی پخته، چغندر قند و لبو هم از تنقلاتی است که در این شب در جمع بجنوردی‌ها حضور دارد. در خراسان شمالی به تنقلات «شب چِره» گفته می‌شود و مشخص است که شب چره‌ی یلدا بهترین تنقلات سال است.
رسم دیگری که در بجنورد وجود دارد خوردن برف و شیره است. اگر در شب یلدا برف ببارد مردم ظرف‌ها را از برف تمیز پر کرده و روی آن شیره‌ی انگور می‌ریزند و مثل بستنی می‌خورند. اگر این خوراکی خوش‌طعم و خنک را امتحان نکرده‌اید امسال حتما با اولین برف به سراغش بروید.
حلوا قلقلی یکی دیگر از تنقلات مخصوص شب یلدا در بجنورد است. این حلوا از گردو، بادام، کنجد و دانه‌های روغنی دیگر که کوبیده شده و با شیره‌ی انگور مخلوط شده است تهیه می‌شود. اینطور رسم است که بزرگترها در شب یلدا به کوچک‌ترها این شیرینی را می‌دهند تا کامشان شیرین‌تر از دیگران باشد. در این شهر هم مثل همه‌ی شهرها قصه‌گویی، شاهنامه خوانی، تعریف کردن خاطرات و گرفتن فال حافظ از رسم‌های جدا نشدنی این شب است.
مکان‌های دیدنی
اگر امسال قصد دارید که شب یلدا را در بجنورد بگذرانید توصیه می‌کنیم حتما به این مکان‌های دیدنی سر بزنید.
حسینیه‌ی جاجرمی‌ها
این بنا در سال ۱۳۲۵ قمری، یعنی در دوران قاجار، توسط استاد غلامرضا بنا یزدی در مرکز شهر بجنورد ساخته شده و این روزها به یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر تبدیل شده است. در دیوان شرقی این عمارت یک دیوار نوشته وجود دارد که شعری مذهبی از محتشم کاشانی درباره‌ی واقعه‌ی کربلا روی آن نوشته شده است و به همین دلیل احتمال می‌دهند که این مکان در دوران قدیم حسینیه بوده است. معماری این ساختمان بسیار زیبا با شکلی است که ابتدا وارد حیاط می‌شوید و سپس می‌توانید تمام اتاق‌ها و حجره‌های اطراف آن را ببینید. اگر می‌خواهید به دیدن این بنای قدیمی بروید باید به خیابان طالقانی شرقی، کوچه‌ی جاجرمی‌ها مراجعه کنید.
آتشکده‌ی اسپاخو
آتشکده یا معبد اسپاخو از قدیمی‌ترین سازه‌های قدیمی است که هنوز سالم باقی مانده است. این معبد مربوط به دوران ساسانیان است و از سنگ در کنار روستایی به همین نام ساخته شده است. برای بازدید از این آتشکده باید ۱۱۵ کیلومتر از بجنورد به سمت جنگل گلستان حرکت کنید تا به آن برسید. معبد اسپاخو روی تپه‌ای مرتفع در دامنه‌ی جنگل‌های سوزنی برگ ارس و در قسمت جنوبی روستای اسپاخو قرار دارد.
گردشگاه بش‌قارداش
برای بازدید از این گردشگاه باید ۷ کیلومتر از بجنورد به سمت اسفراین حرکت کنید. بش‌قارداش در زبان ترکی یعنی پنج برادر اما در زمان‌های قدیم و قبل از اسلام به این مکان چهار مغان هم گفته می‌شده است. اینطور به نظر می‌رسد که این گردشگاه در زمان اشکانیان و ساسانیان محلی برای عبادت بزرگان دین زرتشت بوده است. در این گردشگاه ۵ چشمه‌ی آب معدنی وجود دارد که محلی‌ها معتقدند آب آن‌ها برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مفید است.
۴. شب یلدا در اصفهان نصف جهان
اصفهانی‌ها هم مثل بجنوردی‌ها چله‌ی بزرگ و کوچک دارند اما شب چله، یعنی ۳۰ آذر، را به دو بخش «چله زری» و «عمو چله» تقسیم می‌کنند. دلیل این کار هم سابقه‌ی تاریخی تقسیم تمام اشیا و اتفاقات به مذکر و مونث در اصفهان است. در سفره‌ی شب یلدای اصفهانی‌ها کشمش اصلی‌ترین میوه‌ای است که دیده می‌شود. انگورها طبق یک رسم قدیمی در پایان فصل انگور در پارچه و در محلی خنک و سایه نگهداری می‌شوند تا به کشمش تبدیل شوند و در سفره‌ی یلدا قرار بگیرند.
شام شب یلدا در اصفهان معمولا ماهی پلو، کوفته گندی و چرب و شیرین است.
چلسمه ترکیبی از آجیل، گندم و شاهدانه است که مخصوص شب چله آماده می‌شود. هندوانه، خرمالو و میوه‌های پاییزی از دیگر خوراکی‌های حاضر در شب چله‌ی اصفهانی‌ها هستند. مردم طبق یک رسم قدیمی در روز ۳۰ اذر لباس‌ها و رختخواب‌ها را در هوای آزاد پهن می‌کنند تا به این روش از چله زری و عمو چله استقبال کنند.
- طرز تهیه سالاد شب یلدایی مخصوص با انار
مکان‌های دیدنی
اگر امسال برای شب چله به اصفهان رفتید حتما از این ۳ مکان توریستی بازدید کنید و عکس‌های یادگاری بگیرید.
میدان نقش جهان
میدان نقش چهان در قلب مجموعه‌ی تاریخی نقش جهان قرار گرفته است. عالی قاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه از ورودی‌های اصلی بازارچه‌ی اطراف میدان نقش جهان هستند. همچنین ۲۰۰ حجره‌ی دو طبق دور تا دور این میدان قرار دارد که اغلب به کارگاه‌ها و فروشگاه‌های صنایع دستی تبدیل شده‌اند. این میدان در ۸ بهمن ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی ایران و در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
کاخ چهل ستون
ساخت کاخ چهل ستون در دوران شاه عباس اول شروع و در دوره‌ی شاه عباس دوم به پایان رسید. این کاخ زیبا ۲۰ ستون بلند دارد که با انعکاس در آب حوضی که روبه‌رویش ساخته شده است جلوه‌ی بسیار زیبایی به آن می‌دهد و دلیل چهل ستون نامیدن آن هم همین انعکاس زیبا در آب است. این روزها کاخ چهل ستون به موزه تبدیل شده است و می‌توانید در آن از مجموعه‌ی سفال، آبگینه، قدیمی‌ترین سکه‌ها، فرش، آثار خطی کوفی، آثار دوران صفویه و سنگ نوشته‌های قدیمی بازدید کنید.
کلیسای وانک
کلیسای وانک، یا کلیسای نجات دهنده‌ی مقدس، یکی دیگر از بناهایی است که در دوران شاه عباس دوم ساخته شد و به قلب تپنده‌ی محله‌ی جلفا، محله‌ی مخصوص ارامنه، مشهور است. این کلیسا بیشتر با سنگ و خشت خام ساخته شده و دیوار داخل‌اش با گچ پوشش داده شده است. روی دیوارهای داخلی نقاشی‌های قدیمی و بسیار زیبایی ثبت شده که هر کسی از دیدن آن‌ها شگفت‌زده می‌شود.
۵. شب یلدا در شیراز، شهر شعر و طرب
شاید بتوان گفت که زیباترین شب‌های یلدا در شیراز برگزار می‌شود. هندوانه، انار، آجیل شیرین، میوه‌های خشک شده، خرما، انجیر، کشمش، گل نرگس و آیینه، شمع و دیوان حافظ در سفره‌ی یلدای شیرازی‌ها دیده می‌شود. شیرازی‌ها با خوردن میوه‌ها و تنقلات مختلف در این شب سعی می‌کنند طبع سرد یا گرمشان را به تعادل برسانند تا زمستان خوبی را شروع کنند. خاطره گویی، شوخی و فال حافظ هم از رسومی است که هر سال در شب چله اجرا می‌شود.
شیرازی‌ها از ۱ دی ماه تا ۱۰ بهمن ماه را چله‌ی بزرگ و از ۱۰ بهمن تا ۱ اسفند را چله‌ی کوچک می‌نامند. همچنین از اول تا آخر اسفند را هم چله‌ی پیرزن نام‌گذاری کرده‌اند. ۴ روز آخر چله‌ی بزرگ و ۴ روز اول چله‌ی کوچک در شیراز «چهار چهار» نام دارد. آن‌ها معتقدند در این ۸ روز بیشترین سرمای زمستان را تجربه می‌کنند.
فال کلوک یکی از رسوم قدیمی این شهر است. کلوک کوزه‌های دهان گشادی است که با لعابی سبز پوشیده شده و در قدیم روغن، رب انار یا ترشی را در آن می‌ریختند. خانم‌ها در شب چله یک علامت مخصوص به خود را در کلوک می‌اندازند و سپس دختر بچه‌ای از فامیل یکی از نشانه‌ها را از کلوک در می‌آورد و به جمع نشان می‌دهد. خانمی که نشانه‌اش از کلوک در آمده باید یک ترانه‌ی محلی بخواند.
- ۲۲ روش جالب برای خوردن هندوانه که شاید فکرشان را هم نمی‌کردید
مکان‌های دیدنی
اگر به شیراز می‌روید حتما از عمارت‌های قدیمی و آرامگاه شعرای بزرگ بازدید کنید که هیچ لذتی بالاتر از قدم زدن در این شهر زیبا نیست. تمام مکان‌های توریستی شیراز دیدنی است اما اگر وقت زیادی برای گشت‌‌وگذار در این شهر ندارید حتما این ۳ مکان را ببینید.
حافظیه
حافظیه آرامگاه شاعر بزرگ قرن هشتم، حافظ شیرازی است. معمولا شیرازی‌ها و توریست‌هایی که برای شب چله به این شهر رفته‌اند این شب زیبا را در حافظیه می‌گذرانند. جالب است بدانید که بنای امروزیِ حافظیه توسط آندره گدار، شرق شناس بزرگ فرانسوی، ساخته شده است. اگر به حافظیه رفتید می‌توانید از آرامگاه شعرا و عرفای دوره‌های مختلف تاریخی هم بازدید کنید.
باغ ارم
باغ ارم یک باغ-کوشک است که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. مسیرهای و خیابان‌های این باغ با درخت‌های مرکبات احاطه شده که می‌تواند تجربه‌ی یک پیاده‌روی رویایی را برای شما رقم بزند. در باغ ارم علاوه بر درخت مرکبات درخت‌های سروناز قدیمی و بلندی وجود دارد که از دیدن آن‌ها سیر نمی‌شوید. عده‌ای این باغ را مربوط به دوران سلجوقی می‌دانند که پس از مدتی به تصرف صفویان در آمده است. اما در دوران قاجار یک عمارت دیگر هم در این باغ ساخته شده و به باغی که الان می‌بینیم تبدیل شده است.
بازار وکیل
بازار وکیل شیراز از مشهورترین بازارهای قدیمی ایران است که در دوران زندیه و به فرمان کریم‌خان زند ساخته شده است. اگر در سفر به شیراز قصد خرید سوغاتی دارید می‌توانید به این بازار قدیمی سر بزنید تا هم از معماری آن لذت ببرید هم بهترین سوغاتی‌ها را تهیه کنید.
۶. شب یلدا در تبریز زیبا
آذری‌ها به شب چله «چیلله گجه سی» می‌گویند و معمولا آن را در دور کرسی برگزار می‌کنند. مراسم شب یلدا در تبریز تقریبا مثل بقیه‌ی نقاط ایران است اما با این تفاوت که وقتی اهل خانه دور هم در کنار کرسی در حال خوردن هندوانه هستند دو بیتی‌های ترکی را برای هم می‌خوانند.
مکان‌های دیدنی
تبریز پر از مکان‌های دیدنی، آثار تاریخی و طبیعت زیبا است. اگر به تبریز سفر می‌کنید و وقت زیادی برای بازدید ندارید حتما به سراغ این سه مکان زیبا بروید.
پارک ائل گلی
گل یا گول در زبان ترکی به معنای استخر است و شاه گلی یا ائل گلی معنای استخر شاه یا بزرگ می‌دهد. عده‌ای شاه را به معنای بزرگ و عده‌ای دیگر به معنای همان شاه می‌دانند. استخر این پارک در زمان آق قویونلوها ایجاد شده و در زمان صفویه گسترش پیدا کرده است. این استخر محل ذخیره‌ی آب برای آبیاری باغ‌های شرق تبریز بوده است. ائل گلی در نزدیکی مقبره‌الشعرا و بازار قدیم تبریز قرار دارد و می‌توانید در مسیر رفت یا برگشت سری هم به این مکان‌ها بزنید.
خانه‌ی استاد شهریار
خانه یا موزه‌ی استاد شهریار در محله‌ی مقصودیه، خیابان ارتش جنوبی قرار دارد. در این خانه تمام وسایل این شاعر بزرگ همراه با آثار چاپ شده، دفترها و تمام دست نوشته‌های او برای بازدید عموم قرار داده شده است. در زیرزمین این خانه هم اسراحتگاهی برای بازدیدکنندگان وجود دارد.
کلیسای مریم مقدس
قدمت این کلیسا به سال‌های ۸۷۹ تا ۹۷۹ شمسی (۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی) و دوران صفوی بازمی‌گردد. البته معماری این کلیسا شبیه به معماری دوران ایلخانی است که احتمال ساخت آن در قرن هفتم هجری (۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی) را هم پیش می‌آورد. این احتمال زمانی قوی‌تر شد که نام کلیسای مریم مقدس تبریز در سفرنامه‌ی مارکوپولو دیده شد. این کلیسا در انتخاب خیابان شهناز، نبش میدان نماز قرار دارد و به‌راحتی می‌توانید به آن سر بزنید.
مرور کلی
شب چله یا شب یلدا بلندترین شب سال و مصادف با انقلاب زمستانی است. مردم ایران طبق سنت‌های قدیمی در این شب دور هم جمع می‌شوند، خوش و بش می‌کنند و فال حافظ می‌گیرند. خوردن هندوانه، انار و خرمالو از رسوم ثابت این شب است. همچنین در قدیم در این شب مراسم قاشق‌زنی برگزار می‌شده که این روزها تقریبا از مراسم شب یلدا حذف شده است. البته در سال‌های گذشته جوانان دوباره به این رسم روی آورده و آن را در محله‌های خود برگزار می‌کنند.
آنجا خوش است که دل خوش است؛ پس برای شما دلی خوش در کنار عزیزانتان در شب یلدا آرزو می‌کنیم. بهترین خاطرات خود را کنار هم بسازید؛ هر جای ایران که هستید.
دیدگاه خود را بنویسید